Tul l-aħħar erba’ snin, dak li minn uffiċjal tal-PR tal-eks prim ministru diżonorat Joseph Muscat spiċċa l-Kummissarju tal-Films, Johann Grech, kien għaddej b’kampanja aggressiva dwar kif l-iskema tar-rebate f’Malta u l-gvern tal-Partit Laburista kien taw spinta lill-industrija tal-films, li ħolqu xogħol fil-films f’kull perjodu tas-sena, u li f’din l-industrija li dejjem qed tikber hemm jaħdmu 1,400 persuna.

Biex iwassal dan il-messaġġ, hu juża l-uċuħ ta’ membri tal-kru Maltin u barranin, u l-islogan ‘Jobs għall-Maltin’. Iżda fil-frattemp, bosta produtturi Maltin tal-films li kienu ġew allokati madwar €1.5 miljun bħala fondi mill-Iskema Malta Kreattiva biex jiktbu, jiżviluppaw u jipproduċu l-films tagħhom, għadhom kemm ġew infurmati mill-Kummissjoni tal-Films li se jkun hemm xi dewmien fl-għoti ta’ dawn il-fondi li kienu wegħduhom.

Skont bosta sorsi li tkellmu ma’ The Shift, il-kru tħallew imdendlin mingħajr ħlas.

Allura wieħed jistaqsi, x’inhu jiġri hawn? Il-kummissjoni spiċċat fixxa?

Fit-13 ta’ Lulju li għadda, l-iScreen Actor’s Guild (SAG) fl-Amerka sejħet għal strajk tal-atturi, li finalment wassal għal waqfien fil-filming ta’ Gladiator 2 tal-Paramount Pictures li qed jidderiġih Ridley Scott. Dan il-film qed jingħata servizzi lokali mill-kumpanija tal-produzzjoni tal-films Latina Pictures ta’ Winston Azzopardi.

Il-konsegwenzi tal-istrajk u l-impatti li ħalla fuq id-dinja tal-films f’Malta kienu ġmielhom – mijiet ta’ kru tilfu l-impjieg tagħhom, fornituri terzi li jagħtu ċerti servizzi spiċċaw tilfu bosta dħul li kienu qed jipproġettaw li jagħmlu, filwaqt li l-lukandiera spiċċaw b’mijiet ta’ kmamar vojta.

Xahar wara, f’Awwissu, it-Times of Malta żvelaw li Gladiator 2 hu proġettat li jirċievi €47 miljun bħala cash rebate mill-kaxxa ta’ Malta, jiġifieri “l-akbar għajnuna mill-Istat liċ-ċinema fl-UE”.

Kif tista’ l-Kummissjoni timpenja ruħha li tħallas €47 miljun lil kumpanija tal-films Amerikana u ma jkollhiex fondi għall-produtturi tal-films lokali?

Ir-reazzjoni ta’ rabja kienet mistennija u l-pubbliku wera d-diżapprovazzjoni tiegħu. Il-Kummissarju tal-Films irreaġixxa billi qal li l-impjiegi tal-Maltin kienu qed jiġu “attakkati” u li hu kien se jżomm sod biex jipproteġi lill-ħaddiema Maltin tal-films.

Minnufih jidher li kienet bdiet kampanja tal-PR biex ittaffi l-ħsara li kienet qed issir bid-deċiżjonijiet bla sens ta’ persuna li kien daħħalha f’rasu li jibqa’ jissemma bħala l-aktar kummissarju tal-films ta’ suċċess u bħala dak li kisser l-industrija, bil-barka tal-ministru tiegħu Clayton Bartolo li ħataf kull opportunità għal ritratt u biex iroxx il-wegħdi fiergħa.

Allura, min eżattament qed jhedded l-impjiegi tal-ħaddiema Maltin tal-films?

Sorsi mill-industrija qalu lil The Shift li “Johann Grech għandu jkun apprezzat li żied ir-rebate għal 40% għax din poġġiet ir-rebate ta’ pajjiżna fl-istess livell ma’ ġurisdizzjonijiet kompetituri oħra. Madankollu, hu kien irresponsabbli li żied ukoll il-parametri tal-ispejjeż eliġibbli, li aktarx issa għamlu r-rebate mhux sostenibbli.

Issa li produzzjoni waħda qed tingħata €47 miljun (u aktar) minn total ta’ €50 miljun permissibbli mhu se jibqa’ xejn għall-produzzjonijiet l-oħrajn. Mingħajr rebate, ma teżisti l-ebda industrija tal-films, u dawk kollha li jiddependu fuq din l-industrija għall-għajxien tagħhom se jispiċċaw b’xejn.”

Qalu wkoll lil The Shift li mhuwiex minnu li l-ispejjeż li jgħoddu għar-rebate kienu qed jintefqu f’Malta bħalma qal il-kummissarju tal-films. Dwar dan semmewlna eżempju wieħed minn bosta: ma jistax ikun li issa anki l-pagi tal-kru barranin huma eliġibbli, meta qabel il-pagi tal-Maltin, tal-Ewropej u tal-Ingliżi biss kienu eliġibbli.

“Dan waħdu, hu diġà attakk fuq l-impjiegi tal-kru Maltin,” insistew magħna.

Issa l-films Maltin qed jitħallew b’xiber imnieħer, u l-kru u dawk li jfornu s-servizzi qed jirriskjaw li jkollhom jistennew biex jitħallsu jew ma jitħallsu xejn.

Hemm mill-anqas tliet films Maltin li qed jiġu ffilmjati bħalissa jew li għadhom kif spiċċaw jiffilmjaw, u li kellhom jaraw x’se jagħmlu meta rċivew din l-aħbar li m’hemmx flus għalihom.

Anki oħrajn li ġew imwiegħda għotjiet tal-awturi jew fondi tal-iżvilupp biex joħolqu l-proġetti tal-films tagħhom spiċċaw isaffru l-Aida.

Għalfejn m’hemmx flus għall-films Maltin?

Dan kollu qed jiġri waqt li s-€47 miljun li twiegħdu lill-produzzjoni Amerikana mhumiex se jingħataw lill-produtturi tal-films lokali. Tajjeb jingħad li dawk il-fondi qed jiġu allokati għal żewġ produzzjonijiet Amerikani – Napoleon u Gladiator 2 – li għandhom l-istess produttur u direttur.

Allura bir-raġun kollu li wieħed jistaqsi jekk dawk il-linji gwida tfasslux apposta għall-benefiċċju ta’ dawn iż-żewġ produzzjonijiet.

Il-produttur Aidan Elliott kien qal:  “Kienet qed tissemma verżjoni oħra, xi White Paper mhux approvata li kienet qed tinħema mill-gvern, u l-idea kienet li aħna nkunu l-ewwel film li effettivament jieħu vantaġġ minnha, u aħna aċċettajna bil-qalb kollha.”

Allura kif produttur barrani jasal għal widnejh li hemm “White Paper mhux approvata” meta l-Assoċjazzjoni tal-Produtturi Maltin qalet li l-linji gwida kienu ħarġu mingħajr konsultazzjoni?

Il-kelliema tal-oppożizzjoni Julie Zahra qalet li għandu jkun hemm limitu għall-fondi mogħtija lil produzzjoni waħda tal-films.

Din jidher li hi idea sensibbli u hekk fil-verità jiġri f’pajjiżi oħrajn, iżda l-kummissarju tal-films xorta ħareġ jikkritika d-diskors ta’ Zahra bħala attakk fuq il-ħaddiema Maltin tal-films.

Fil-frattemp, l-istrajk fl-Amerka ċaħħad lil produtturi tal-films oħrajn milli jużaw il-faċilitajiet ewlenin tal-films f’Malta, bħall-fetħa fil-Forti Ricasoli u l-Malta Film Studios. L-istrutturi li bniet il-produzzjoni baqgħu jokkupaw l-ispazju meħtieġ mill-produzzjonijiet tal-films l-oħra, allavolja mhumiex jintużaw minħabba l-istrajk fl-Amerka.

Sorsi mill-industrija qalu lil The Shift li bosta proġetti oħrajn kellhom jiġu posposti għax il-faċilitajiet kienu mwaħħlin.

Hemm ħemel ta’ mistoqsijiet li jeħtieġu t-tweġiba. Għalfejn qegħdin intellfu l-qaleb u l-ġbejna lil produzzjonijiet tal-films oħrajn minħabba film wieħed? Paramount Pictures qegħdin iħallsu għall-Fort Ricasoli u għat-tankijiet tal-ilma bl-istess rati tul dan iż-żmien, jew qed jingħataw xi trattament preferenzjali?

Kien hemm xi ksur materjali taċ-ċertifikat proviżorju tal-Kummissjoni tal-Films maħruġ għal Gladiator 2? Il-linji gwida tal-cash rebate jgħidu:

3.7. BIDLIET FIL-PROĠETT

Iċ-ċertifikat proviżorju jinħareġ abbażi tal-informazzjoni mogħtija waqt il-proċess tal-applikazzjoni. Kull bidla materjali jew tal-kontenut fl-informazzjoni mogħtija lill-Kummissarju tal-Films b’rabta ma’:

• bidliet sinifikanti fil-proġett (mil-lat ta’ personnel ewlieni)

• bidliet sinifikanti fl-iskedi

• bidliet sinifikanti fil-baġit

li fuqhom ikun issejjes il-ħruġ taċ-ċertifikat, li jistgħu jinqalgħu tul-proġett, iridu jiġu notifikati u maqbula mill-Kummissarju tal-Films. Mingħajr dan il-qbil, jitqies li jkun hemm ksur materjali tal-kundizzjonijiet taċ-ċertifikat.

Allura l-Kummissarju tal-Films qabel mal-bidliet?

Indubjament kien hemm bidla sinifikanti fl-iskeda u bidla konsiderevoli fil-baġit. Il-kummissarju tal-films għandu mezz ċar biex ma jħallasx is-somma ta’ aktar minn €47 miljun mit-taxxi tagħna lil Paramount Studios. Allura x’aċċetta eżattament?

Il-poplu Malti li jħallas it-taxxi għandu d-dritt ikun jaf. Hawn qed nitkellmu fuq sogru tal-pożizzjoni ta’ Bartolo u Grech, u l-ebda pożi tal-PR biex isalvaw l-impjiegi tal-Maltin m’huma se jsalvawhom milli jitqaċċtu minn posthom.

Il-gvern Malti se jiffavorixxi lil entità barranija flok lil min iħallas it-taxxi, u jħalli lill-prodotturi Maltin tal-films jagħmlu s-sagrifiċċji filwaqt li jipperikola l-eżistenza sħiħa u l-kontinwazzjoni tal-industrija tal-films f’Malta?

Dan hu falliment totali fi grad ta’ eċċellenza liema bħalha, u li ma titwemminx.

Johann Grech – l-espert tal-marketing tal-Partit Laburista – hu l-perċimes ta’ dan kollu, u jidher li għandu kull libertà biex jiddeċiedi kif irid id-destin tal-industrija filwaqt li jirrifjuta li jwieġeb il-mistoqsijiet dwar il-miljuni li nefaq mingħajr nitfa kontabbiltà.