This article is also available in English

Hekk kif f’Malta qed tikber il-pressjoni biex il-pulizija jipproċedu kontra l-persuni msemmija fil-konklużjoni tal-inkjesta Pilatus Bank, sidha, l-Iranjan Ali Sadr Hashemi Nejad għamel kontro attakk fuq skala internazzjonali biex ibiegħed minnu l-awtoritajiet li qed imexxu kontrih.

Lil International Centre for Settlement of Investment Disputes (l-ICSID) tal-Bank Dinji, saritlu talba urġenti minn kumpannija bbażata Hong Kong, l-Alpene Ltd, li sidha huwa Ali Sadr.

Fost affarijiet oħra, Malta ntalbet tissospendi immedjatament il-proċeduri kontra Ali Sadr u partijiet oħra interessati.

L-Erbgħa li għadda, l-ICSID laqa’ it-talbiet tal-Alpene kważi kollha, u b’hekk fil-fatt ordna li jitwaqqfu l-proċeduri kriminali kollha sakemm il-każ tal-Alpene kontra Malta jiddeċidih l-ICSID.

Din it-talba straordinarja hija parti minn każ ikbar li għaddej bil-magħluq, u li l-kumpannija Alpene ta’ Ali Sadr fetħet kontra Malta, waqt li qed titlob il-miljuni ta’ dollari Amerikani f’danni.

It-talba saret 13-il jum wara li Angelo Gafà, il-Kummissarju tal-Pulizija, kien ħabbar, kmieni f’Awwissu tal-2020, li l-pulizija kienu għoddhom “solvew każ kbir … li kulħadd ħaseb li ma konna qed nagħmlu xejn dwaru”.

L-istampa kienet fehmet li kien qed jirreferi għall-każ tal-Pilatus Bank u jidher li Ali Sadr hekk fehem ukoll.

Fl-20 t’Awwissu tal-2020, l-Alpene kienet bagħtet ittra bis-saħħa tal-kumpannija legali Amerikana Steptoe &Johnson biex lil Malta tinnotifikaha b’ ‘tilwima’, u bl-intenzjoni li kellha, li tipproċedi kontriha bis-saħħa tat-trattat bilaterali ta’ investiment bejn Malta u ċ-Ċina.

Estratt mill-ittra li ntbagħtet lill-awtoritajiet Maltin fl-20 t’Awwissu, 2020.

Jidher li Malta din l-ittra, la kkontestatha u lanqas ma weġbitha. Sena wara, f’Ġunju tal-2021, l-Alpene għamlet talba formali għall-arbitraġġ kontra Malta quddiem l-ICSID waqt li nnutat li l-ittra tagħha, Malta kienet injoratha.

L-ICSID huwa istituzzjoni internazzjonali tal-arbitraġġ, stabbilit fl-1966 biex jirriżolvi t-tilwim legali u jasal għall-konċiljazzjoni bejn l-investituri internazzjonali u l-istati, proċess magħruf bħala “investor-state dispute settlement” jew ISDS.

Kienet saret investigazzjoni innominata għall-Pulitzer Prize mill-istampa internazzjonali. Din l-investigazzjoni kienet ikkonċentrata fuq l-ISDS, bħal dik li qed imexxi l-ICSID. L-investigazzjoni kienet ddeskrivietha bħala “qorti superjuri globali u privata li lill-pajjiżi ġġegħlhom jagħmlu kif trid hi”.

X’għandu x’jaqsam mal-Pilatus Bank it-trattat li Malta għandha maċ-Ċina?

Xi avukati li tkellmet magħhom The Shift stqarrew kemm kienet makakka l-mossa li għamel Ali Sadr meta irrikorra lill-ICSID.

Meta għażel il-kumpannija tiegħu Alpene rreġistrata Hong Kong, lil Malta żeffnilha fin-nofs it-Trattat Bilaterali ta’ Investiment (BIT) li Malta ffirmat maċ-Ċina fl-2009. B’hekk mhux biss japprofitta ruħu minn mekkaniżmu protettiv qawwi ħafna, imma lil Malta potenzjalment iqiegħdha f’kunflitt maċ-Ċina fl-istess ħin li lil dan il-pajjiż, Malta qed tistiednu jinvesti fiha bil-kbir.

Jekk il-BIT li għandha maċ-Ċina, Malta xxellfu, dan l-investiment tkun qed tipperikolah.

L-Alpene qed tgħid li effettivament il-Pilatus Bank, Malta esproprijatu u li “kienet qed tkiddu billi tmexxi investigazzjoni malizzjuża kontrih”.

L-Alpene qed tgħid ukoll li Malta qed tkompli tkiddha bit-theddida ta’ prosekuzzjoni kriminali kontra Ali Sadr u bil-fatt li l-konklużjonijiet tal-inkjesti kriminali qed isir jaf bihom il-pubbliku. U dan bi tpattija talli l-Alpene rrikorriet għall-arbitraġġ tal-ICSID kontra Malta.

Fl-14 ta’ Settembru, l-argumenti tal-Alpene, l-ICSID aċċettahom u ‘rrakkomanda’ li l-proċeduri kollha li qed tagħmel Malta tissospendihom. Dawn jinkludu l-proċeduri kriminali li d-drittijiet tal-Alpene jistgħu jaffettwawhom skont it-trattat relevanti, inkluż id-dritt li jissejħu xhieda bħal Ali Sadr. Dis-sospensjoni għandha tibqa’ sa ma t-tribunal, il-każ ikun iddeċidieh b’mod konklussiv.

Ir-rakkomandazzjonijiet tal-ICSID jitqiesu li jorbtu lil dak li jkun.

Ali Sadr qed jippretendi l-miljuni tad-dollari f’danni

L-Alpene qed tgħid li l-azzjoni ta’ Malta kontra l-Pilatus Bank, li issa huwa magħluq, meta (b’deċiżjoni tal-Bank Ċentrali Ewropew) neħħietlu l-liċenzja, effettivament tissarraf f’att ta’ esproprijazzjoni minn Malta.

U qed titlob miljuni ta’ dollari Amerikani f’danni.

L-Alpene Ltd qed tgħid li Ali Sadr “qed ikidduh”.

Skont l-Alpene, l-azzjoni ta’ Malta kontra l-Pilatus Bank hija mmotivata biss mill-akkużi li l-Amerika għamlet kontra Ali Sadr. Iktar tard, il-prosekuturi Amerikani, dawn il-proċeduri ħarbtuhom, u nħeles minkejja li l-ġurija sabitu ħati li kien kiser is-sanzjonijiet. Il-kumpannija bbażata Hong Kong qed tgħid ukoll li l-Pilatus Bank, Malta mexxiet kontrih biex tpatti għall-greylisting tagħha mill-FATF. Il-Pilatus Bank flimkien mal-uffiċjal tagħha li suppost jirrapporta l-ħasil tal-flus kif ukoll l-avukat tagħha, ilkoll xlewhom f’Malta bil-ħasil tal-flus.

U fl-aħħarnett imma forsi b’mod mill-iktar qarrieqi, l-Alpene qed tgħid li l-awtoritajiet Maltin, lill-Alpene heddewha biss bil-proċeduri kriminali wara li waslitilha l-ittra tagħha tal-20 t’Awwissu tal-2020, u allegat li din hija ‘xhieda’ li l-awtoritajiet qed ikomplu jkidduha biex ipattuhielha talli qajmet tilwima.

It-talba għal ‘miżuri proviżorji’  li għamlet l-Alpene fl-20 ta’ Lulju kienet ibbażata fuq din il-biċċa tat-“tpattija” u effettivament lill-prosekuturi Maltin, il-biċċa kollha taqlibhielhom ta’ taħt fuq.

L-isfida li qed tiffaċċja Malta mhix waħda faċli. Iktar kmieni din is-sena, l-isforzi tal-Uffiċju tal-Avukat tal-Istat Malti  qala’ daqqa ta’ ħarta meta l-ICSID irrifjuta t-talba ta’ Malta biex ma jilqax it-talba tal-Alpene għall-arbitraġġ, għax ikkonkluda li Malta għandha twieġeb għal dawn l-akkużi. Għadna ma wasalna mkien fl-isforzi tagħna biex nikkuntattjaw lill-Avukat tal-Istat.

Issa l-Erbgħa li għadda, l-ICSID iddeċieda li sakemm jikkonkludi l-arbitraġġ, il-proċeduri kriminali lokali għandhom jiġu sospiżi, u din hija daqqa ta’ ħarta oħra verament kbira.

F’idejn ‘qorti superjuri globali u privata’

Fl-2017, il-ġurnalist Chris Hamby investiga it-tribunali ‘investor-state dispute settlement’, inkluż l-ICSID. Ta’ din l-investigzzjoni kien innominat għall-Pulitzer Prize.

Dawn it-tribunali iddeskrivihom bħala “univers legali parallel, aċċessibbli biss għall-korporazzjonijiet, u prattikament inviżibbli għall-bqija. Bis-saħħa tagħhom l-uffiċjali esekuttivi ikkundannati ta’ xi reat, il-kastig jiffrankawh.”

“Qorti superjuri globali u privata li bis-saħħa tagħha il-korporazzjonijiet, lill-pajjiż iġiegħluh jagħmel dak li jridu huma.”

Ir-rapport ta’ Hamby jgħid: “Tant hi b’saħħitha din il-qorti li l-pajjiż spiss ikollu joqgħod għad-deċiżjoni tagħha daqslikieku kienet ġejja mill-Qorti Suprema tiegħu stess, u triq biex jappella m’hemmx b’mod li jagħmel sens.”

“L-operat tagħha la m’huwa mxekkel mill-preċedent u lanqas mill-iskrutinju pubbliku: spiss mhux biss il-proċeduri, imma anki d-deċiżjonijiet tagħha, iżżommhom sigrieti”.

Din il-possibbiltà ta’ litigazzjoni investor-state dispute tirriżulta minn firxa ta’ iktar minn 2,800 ftehim bejn il-pajjiżi, magħrufa bħala trattati bilaterali ta’ investiment (BIT). Bis-saħħa ta’ ftehim bħal dan il-pajjiżi parteċipanti iwiegħdu lil xulxin li lilll-investitur mill-pajjiż l-ieħor jagħtuh ċertu drittijiet u protezzjoni.

Dan it-tip ta’ trattat, il-pajjiż jipprova jżomm miegħu skrupolożament mhux biss biex jirrispetta l-obbligi internazzjonali tiegħu imma anki għaliex jekk jinkiser trattat ta’ investiment, jitgerrex ‘l hemm l-investiment barrani.

Skont ir-raport ta’ Hamby, in-nies li jiddeċiedu dawn il-każijiet ta’ investor-state dispute, “fil-parti l-kbira tagħhom ikunu avukati magħżula b’esperjenza ta’ korporazzjonijiet, ġejjin mill-Punent: dawn ikollhom interess li l-awtorità ta’ din il-qorti jkomplu jkabbruha għax japprofittaw minnha direttament. Filli jkunu qed imexxu każ u filli jkunu qed jaqtgħu kawża.”

U jżid jgħid li b’laqta ċajtiera uħud minnhom jissejħu “Il-Klabb” jew anki “Il-Mafja”.

U forsi hawn se jiltaqgħu flimkien għal darb’oħra l-interess tal-gvern Laburista ma’ dak ta’ Ali Sadr.