Read this article in English

• Sal-lum, dan il-ftehim qatt ma kien ippubblikat. It-talbiet li saru għal kopja tiegħu, anki fil-parlament, darba wara l-oħra, kienu kollha ostakolati.

• Għal SOCAR, l-Electrogas otteniet ċekk miftuħ – kellu jkun il-poplu bit-taxxi tiegħu li jagħmel tajjeb għad-dejn kieku kellha tfalli din il-kumpannija privata. U dan, barra mill-garanzija l-oħra lill-Bank of Valletta, li kienet diġà żvelata, u li leħqet is-somma ta’ 432 miljun Ewro.

• Il-proġett tant irreklamat tagħhom, Joseph Muscat, Keith Schembri u Konrad Mizzi għabbewh fuq dahar min iħallas it-taxxa, waqt li ‘l-investituri’ privati qalgħu il-miljuni f’miżati talli “rnexxa l-proġett”.

Ftehim sigriet dwar l-enerġija, li qed ikun żvelat għall-ewwel darba, juri li l-gvern Malti, lil SOCAR Trading effettivament taha garanzija bla ebda kundizzjoni, li kien se jidħol hu stess biex jagħmel tajjeb għal kwalunkwe dejn li seta’ jkollha l-ElectroGas.

L-Electrogas kienet il-konsorzju magħżul biex jipprovdi power station għall-proġett irreklamat mill-partit fil-gvern, fl-elezzjoni ġenerali tal-2013. Jidher li din il-garanzija sigrieta statali, l-Electrogas irċevietha b’xejn, u għalhekk jinħoloq inkwiet serju dwar kemm din hi legali skont l-liġijiet tal-UE.

Dan il-ftehim, LNG Security of Supply Agreement (GoM LNG SSA), ilu ż-żmien mistur: l-ex ministru diżonorat Konrad Mizzi iffirmah f’April tal-2015, u l-gvern għamel sforz liema bħalu biex iżommu mistur mill-iskrutinju pubbliku. Fil-fatt dan il-ftehim jissarraf f’ċekk miftuħ lil SOCAR Trading, kumpannija li hija sussidjarja Svizzera tal-kumpannija tal-Azerbaijan SOCAR, u ħbewh mill-Kummissjoni Ewropea.

Sal-lum dan il-ftehim ma kienx għadu ħareġ fil-miftuħ. U t-talbiet li saru għal kopja tiegħu, anki fil-parlament, ostakolawhom ripetutament.

F’Ottubru tal-2020, The Shift kienet rrappurtat l-eżistenza ta’ dan il-ftehim u x’seta’ jfisser. U wara ġlieda FOI mal-ministeru tal-enerġija li kienet ilha sejra sena sħiħa, id-Daphne Caruana Galizia Foundation fl-aħħar otteniet kopja ta’ dan il-ftehim.

The Shift kienet diġà żvelat li kien l-ex ministru Konrad Mizzi li ffirma l-ftehim bejn il-gvern u SOCAR Trading, biex lill-power station tal-ElectroGas jipprovdiha bil-gass naturali likwefatt (LNG): dan għamlitu abbażi ta’ dak li kien fih rapport tal-FIAU, żvelat mill-MEP David Casa.

The Shift żvelat ukoll li l-awtoritajiet tal-Latvia kienu qed jinvestigaw il-ħasil tal-flus in konnessjoni ma’ ħlasijiet suspettati li jleħħqu mat-28 miljun Ewro. Dawn il-pagamenti għandhom x’jaqsmu ma’ ftehim li kien sar bejn Malta u SOCAR Trading fl-2015, u l-awtoritajiet “ikkonkludew li dan sar b’mod li jmur kontra l-interessi tal-Istat (Malti)”.

Fiż-żmien li fih kien iffirmat il-ftehim GoM LNG SSA, f’April tal-2015, l-ElectroGas kienet f’qagħda verament imwiegħra, u flimkien magħha wkoll il-pożizzjoni tal-ex prim ministru diżonorat Joseph Muscat u l-proġett LNG tant irreklamat ta’ Konrad Mizzi.

Tlett xhur wara, lill-ElectroGas, il-gvern Malti qabadha minn xagħarha – lis-SOCAR taha l-garanzija GoM LNG SSA b’xejn, u lill-Bank of Valletta tah garanzija oħra favuriha.

Imbagħad dawk li kienu qed imexxu l-proġett ElectroGas, fosthom is-SOCAR, Tumas, Gasan, Paul Apap Bologna, Siemens u Yorgen Fenech taw lilhom infushom miżata ta’ 12-il miljun Ewro oħra talli “rnexxa l-proġett”.

Din il-miżata, meta kien qed jixhed quddiem il-Public Accounts Committee, Apap Bologna qal li ma setax jiftakar li rċeviha. Barra minn hekk kien qal ukoll li kien ħass ruħu “intimidat” bil-mistoqsijiet li kienu qed isirulu minn dan il-kumitat parlamentari s-sena l-oħra.

Il-ftehim sigriet li ppruvaw jaħbu

Il-ftehim GoM LNG SSA mhux twil iktar minn 14-il paġna, u ma fih ebda informazzjoni finanzjarja. B’dan kollu mhux diffiċli wieħed jifhem għala l-gvern Malti għamel tant ħiltu biex dan il-ftehim jostru jew anki jiċħad li jeżisti, anki fil-konfront tal-Kummissjoni Ewropea.

Il-proġett kien intlaqat minn ħafna dewmien, u l-ElectroGas kienu qed jispiċċawlha l-flus. Garanzija ta’ 88 miljun Ewro biex l-ElectoGas tkun tista’ tissellef mill-Bank of Valletta, il-Gvern kien diġà ġeddidhielha fl-aħħar minuta.

Iktar tard, f’nofs il-konfużjoni ta’ elezzjoni b’sorpriża, din il-garanzija żdiedet għal 432 miljun Ewro, imma jidher li s-SOCAR xorta ma kinitx kuntenta bil-qagħda finanzjarja tal-ElectroGas u bil-possibbiltà li tottjeni l-finanzjament meħtieġ.

Minn din il-korrispondenza bl-email li nkixfet, jidher li l-avukati ta’ min kien qed isellef il-flus lill-ElectroGas, kienu inkwetati għax il-ftehim li ffirma Konrad Mizzi, u li damu ma setgħu jarawh għal 20 xahar sħiħ, fil-fatt kien jikkostitwixxi Għajnuna illegali mill-Istat, u din kienet qed tinħeba mill-Kummissjoni Ewropea.

Bħala parti mill-arranġament finanzjarju tal-bidu li kien qed jitwettaq, f’April tal-2015 is-SOCAR iffirmat ftehim max-Shell għall-provvista tal-gass. Skont dan il-ftehim, is-SOCAR kienet qed tintrabat li minn għand ix-Shell tixtri l-LNG. Imbagħad, fl-istess data, is-SOCAR għamlet ftehim separat mal-ElectroGas għall-provvista tal-gass. L-ElectroGas intrabtet li l-LNG tixtrih mis-SOCAR bi prezz ogħla.

Is-SOCAR ma dehritx kuntenta li titgħabba bir-riskju li kien jinvolvi l-finanzjament tal-ElectroGas. Barra minn hekk, il-gvern Malti kien għadu kemm induna li ċerti aspetti tal-ftehim propost biex tinxtara l-enerġija, flimkien mal-ftehim għas-sigurtà tal-provvista, kien se jkollhom bżonn l-approvazzjoni tal-Kummissjoni Ewropea minħabba r-regolamenti dwar l-Għajnuna mill-Istat. Inkella kien se jkun hemm ir-riskju li l-proġett ma jgħaddix.

Billi l-ftehim kollu kien se jiffaċċa aktar dewmien, jekk mhux ukoll jisfaxxa, jidher li l-gvern daħal għar-riskju hu stess, u għamilha ta’ garanti għall-ElectroGas mingħajr il-possibbiltà ta’ xi forma ta’ kumpens.

U s’hawnhekk il-gvern Malti rnexxielu. Il-ħlasijiet li kellha tagħmel l-ElectroGas għall-provvista tal-LNG, issa kien qed jiggarantihom il-gvern Malti, u l-proġett kollu ngħata l-ħajja sa ma l-Kummissjoni Ewropea approvatu f’Jannar tal-2017.

Iktar tard insiru nafu, minn emails inklużi fil-Panama Papers, li l-kumpannija offshore 17 Black ta’ Yorgen Fenech kellha tħallas il-miljuni lill-kumpanniji sigrieti fil-Panama, propjetà ta’ Konrad Mizzi u ta’  Keith Schembri, li dak iż-żmien kien iċ-Chief of Staff ta’ Joseph Muscat u kien magħruf li jaħdem mill-qrib ma’ Yorgen Fenech.

U l-Kummissjoni Ewropea ma taf b’xejn

Il-garanzija li offra l-gvern Malti la inkludewha fil-proċess tat-tender oriġinali għall-power station, u lanqas ma approvatha l-Kummissjoni Ewropea minħabba l-kwistjoni tal-Għajnuna Statali.

Fil-fatt, skont is-sottomissjonijiet li rat The Shift, lill-Kummissjoni Ewropea, il-gvern Malti ma qalilhiex bl-eżistenza ta’ dan il-ftehim GoM LNG SSA li wassal għall-Għajuna Statali. Dan kien l-istess inkwiet ukoll tal-avukati li kienu qed jidhru għal min kien se jsellef il-flus lill-ElectroGas fl-2017.

Imma jidher li Yorgen Fenech, direttur ta’ ElectroGas u shareholder indirett tagħha, din il-ħaġa konfidenzjali kien jaf biha. Minn emails li sirna nafu bihom, jidher li l-ftehim li ffirma Mizzi kmieni fl-2015, ma kellu jsir jaf bih ħadd, u speċjalment dawk li kienu se jsellfu l-flus lill-ElectroGas.

Skont ma kiteb Fenech, “Il-gvern  (GOM) qal li fl-ebda ċirkostanza m’hu veru li l-gvern kien se jħalli lil min kien se jsellef il-flus, isir jaf bil-GoM LNG SSA”.

Min kien qed isellef il-flus kien tassew inkwetat għax kien hemm ir-riskju li din l-Għajnuna illegali tal-Istat, flimkien mal-fatt li lill-Kummissjoni Ewropea ma kinux qalulha biha, setgħet tikkomprometti l-approvazzjoni tal-Għajnuna Statali lill-Electrogas flimkien mal-biċċa kollha kemm hi. Bil-pressjoni kollha li kien qed jeżerċita min kien qed isellef il-flus, il-ftehim GoM LNG SSA tterminawh bi ftehim li sar fis-7 ta’ Diċembru, 2017, li tiegħu qed tkun ippubblikata kopja wkoll.

Ftit ġranet biss iktar tard, u inqas minn xahrejn minn mindu kienet inqatlet Daphne Caruana Galizia, l-ElectroGas irċeviet il-finanzjament ta’ 450 miljun Ewro u l-kumpannija organizzat party kbir biex jiċċelebraw.

B’mod ġenerali il-liġijiet tal-UE, lill-gvernijiet ma jħalluhomx jagħtu vantaġġ finanzjarju selettiv (msejħa Għajnuna Statali) lill-kumpanniji, u minħabba f’hekk, tiddeforma ruħha l-kompetizzjoni. Din jippermettuha biss jekk tkun tapplika xi eżenzjoni jew jekk il-Kummissjoni, din l-Għajnuna Statali tapprovaha b’kundizzjonijiet stretti.

Meta tinkiser il-liġi tal-Għajnuna Statali, jista’ jkun hemm multi ħorox u konsegwenzi oħra, fosthom li jiżżarma l-ftehim li jkun sar u jitħallas lura il-vantaġġ illegali li jkun ingħata.

L-ElectroGas u l-konfoffar kollu li sar biex jintleħaq dan il-ftehim li jiswa daqshekk miljuni, kemm il-ġurnalisti, kif ukoll l-investigaturi għadhom jinteressaw ruħhom fih: u dan minħabba r-rabta li allegatament hemm mal-assassinju tal-ġurnalista Daphne Caruana Galizia. Din kienet waħda mill-aħħar stejjer li kienet qed taħdem fuqha qabel ma nqatlet brutalment b’karozza bomba f’Ottubru tal-2017.

Yorgen Fenech, direttur u shareholder indirett ta’ ElectroGas, qed jakkużawh li kkonfoffa biex tinqatel Caruana Galizia. Kemm Konrad Mizzi, kif ukoll Keith Schembri, il-gvern Amerikan issanzjonahom bis-saħħa ta’ projbizzjoni li jivvjaġġaw, minħabba l-korruzzjoni assoċjata mal-ElectroGas.

Dawk kollha involuti jiċħdu li għamlu xi ħaġa ħażina.