The article is available in English here

Wara taqbida l-qorti li kienet ilha sejra 20 sena, min instab ħati, lill-familja għadhom ma ħallsuhiex.

Iktar minn għoxrin sena ta’ seduti l-qorti, spejjeż tal-avukati u qsim il-qalb: Rita Vella inqatlet 22 sena ilu, meta d-dar tagħha Tas-Sliema waqgħet fuqha minħabba t-tħaffir li kien qed isir ħdejn darha, u l-familja tagħha għadha b’xiber imnieħer.

“Lanqas ngħidlek kemm infaqna spejjeż legali, imma żgur li l-kumpens lanqas ileħħaq magħhom. Biss biss 5000 Ewro nfaqniehom biex sempliċement nibdew il-kawża.” Hekk qalilha lil The Shift Paul, iben Rita Vella, dwar il-kawża ċivili li kienet bdiet il-familja. Sa fl-aħħar, fl-2020, il-qorti ddeċidiet li min kien responsabbli tax-xogħol ta’ tħaffir, il-kuntratturi Carmelo Micallef u Raymond Cassar, kif ukoll il-perit Philip Azzopardi, lill-familja Vella kellhom jagħtuha 67,000 Ewro f’kumpens. Imma diġà għaddew sentejn minn dak iż-żmien ‘l hawn, u l-familja għadha ma ħadet xejn.

“Il-vili hi li lanqas ma nistgħu nitolbu li nitħallsu l-ispejjeż tal-avukat, għax fis-sentenza finali dawn ma jissemmewx. Għalhekk kellna nieħdu ħsieb ta’ kollox aħna. Ħallewna lampa stampa.” Hekk qal Vella.

Vella qalilna wkoll li waqt li Cutajar kemm-il darba avviċina lill-familja biex iħallas sehmu, it-tnejn l-oħra ma wiġbux għat-talbiet li għamlulhom il-familja u l-avukat tagħha.

Agħar minn hekk, billi d-digriet tal-qorti ċivili jgħid li l-kumpens irid jitħallas ‘in solidum’ (jiġifieri s-somma, Micallef, Cutajar u Azzopardi għandhom iħallsuha flimkien), il-familja lanqas ma tista’ taċċettahom il-flus li Cutajar offrilha kemm-il darba.

Wara l-inċident li wassal għall-mewt ta’ Rita Vella, infetħu żewġ kawżi, waħda fil-qorti ċivili u l-oħra fil-qorti kriminali. Lill-kuntratturi, il-qorti kriminali sabithom ħatja tat-traskuraġni, imma l-perit illiberatu minn din l-istess akkuża. Cutajar u Micallef ġew immultati 4,000 Ewro kull wieħed, imma din is-sentenza appellawha.

Fil-qorti ċivili, il-kawża ħadet sbatax-il sena biex ngħalqet. U billi l-akkużati reġgħu appellaw, kien biss fl-2020 li l-appell ġie miċħud u ħareġ id-digriet għall-kumpens.

“Dan it-tul ta’ żmien kollu li jieħu każ il-qorti, huwa sempliċement ridikolu. Dan kien każ ċar daqs il-kristall: ommi kienet f’darha, ma kellha l-ebda tort.” Hekk qalilha Vella lil The Shift.

Imma għaddew sentejn oħra, u minn dawk is-67,000 Ewro dovuti lill-familja Vella, lanqas ċenteżmu għadu ma tħallas.

Meta saqsejnih jekk il-familja qatt kinitx ħadet xi sodisfazzjon minn għand Azzopardi u Micallef, Vella qalilna li lanqas biss ma rnexxilhom jikkuntattjawhom.

Triq waħda fadlilhom, dik li l-iktar jibżgħu minnha – li lill-kuntratturi u lill-perit jerġgħu jtellgħuhom il-qorti, u jerġa’ jibda l-inkubu mill-ġdid.

Kompla Vella: “Għadni kemm kellimt lill-avukat ftit tal-ġranet ilu, u qalli li se jkollu jmexxi u jerġa’ jtellagħhom il-qorti minħabba l-kumpens li għadu ma tħallasx. Konna avżaniehom li jekk sa Ġunju ma jħallsuniex, konna se mmexxu bil-qorti. Issa m’għandna l-ebda għażla oħra ħlief li nipproċedu.”

“Din kienet trawma kbira għalina lkoll u veru ma nixtieqx li jgħaddi minnha xi ħaddieħor. Għalhekk din it-traskuraġni, bqajt niġġieled kontrieha, u tkellimt dwar il-każi kollha li fihom tilef ħajtu xi ħadd.”

Minħabba dawn iċ-ċirkostanzi, Vella sar donnu punt ta’ riferiment mhux uffiċjali għal min tilef daru jew anki lil xi ħadd għażiż.

F’dawn l-aħħar ħames snin, kien hemm serje ta’ inċidenti simili, u kellmuh nies li kellhom jiffaċċaw sitwazzjoni tixbah lil tiegħu: riedu jkunu jafu x’għandhom jagħmlu u lil min kellhom ikellmu.

“F’dan l-istadju lanqas m’għadha kwistjoni tal-kumpens, għax b’daqshekk lil ommi mhux se nerġgħu nġibuha lura. Imma dawn huma affarijiet li ma jitwemmnux: għal delitti bħal dawn m’hemm l-ebda deterrent.” Hekk qalilna Vella meta kien qed jitkellem dwar in-nuqqasijiet sistematiċi li wasslu għal dawn l-inċidenti.

“Jitfaċċa l-kuntrattur, tiġġarraf darek u jħallik mejjet, u mbagħad attaparsi l-affarijiet jirranġahom għax jagħmillek ftit konkos.”

Saqsejnih x’hemm bżonn jinbidel: Vella insista li jrid ikun hemm infurzar bis-serjetà; monitoraġġ kontinwu tas-siti ta’ kostruzzjoni; u l-ilmenti għandhom jiġu investigati mill-aktar fis, qabel ma tiġri xi traġedja.

Ommu ilha li mietet 22 sena, kompla jgħid, u l-isforzi tal-gvern biex din l-industrija jirregolaha huma daħk fil-wiċċ.  “Minn dak iż-żmien ‘l hawn għadna ma tgħallimna xejn: mhux imbilli jinħolqu awtoritajiet bħalma hi l-Building and Construction Authority, imbagħad ma jkunx hemm l-infurzar”.

“Biex tagħqad, għal dawn in-nies qisu qatt ma ġara xejn, u mill-awtoritajiet ma tara l-ebda għajnuna. Ħadd minn dawn in-nies ma missu tħalla jkompli jaħdem wara li kkawża inċident bħal dak, għallinqas sakemm ingħalaq il-każ”.

“Meta hu u jsuq, xi ħadd joqtol lil xi ħadd ieħor, il-liċenzja jissospenduhielu: żgur ma jistax ikompli qisu ma ġara xejn”, hekk temm jgħid Vella.