Il-politiku indipendenti Arnold Cassola għadu kif żvela li l-Kummissarju għall-Istandards fil-Ħajja Pubblika Joseph Azzopardi qed jixħet it-tort fuq l-Ispeaker tal-Parlament Anġlu Farrugia għall-impunità li qed titħalla fil-konfront tal-Prim Ministru Robert Abela u tal-ministri Laburisti tiegħu.

Għal darb’oħra, Azzopardi ddeċieda li la jinvestiga u lanqas jippubblika r-rapport dwar l-allegat abbuż minn fondi pubbliċi – did-darba mill-prim ministru nnifsu.

Dak ir-rapport kien se jibqa’ sigriet, iżda l-Kummissarju hu obbligat legalment jibgħat kopja lil min ikun ressaq l-ilment, f’dal-każ lil Cassola, li mbagħad hu ppubblikah minn jeddu, u ħareġ fid-dieher il-logħba komika li jilgħab l-Ispeaker Farrugia biex jiskansaha ħafif lill-ministri tal-Labour u lill-prim ministru tagħhom.

Bis-saħħa ta’ Cassola, nistgħu naqraw il-kundanna tal-Kummissarju fil-konfront tal-Ispeaker meta sab li l-protezzjoni sfaċċata tal-Ispeaker lill-ministri tikser il-kodiċi tal-etika. Mill-ġdid, Farrugia iddeffes personalment biex idewwem jew jirrifjuta l-adozzjoni tar-rapport tal-Kummissarju biex jiffrankaha lill-ministri u lis-segretarji parlamentari milli jaqilgħu ċamata għal għemilhom.

Nhar it-18 ta’ Lulju 2023,  Azzopardi kiteb lil Anġlu Farrugia u qallu, “Din is-sitwazzjoni jeħtieġ tiġi indirizzata b’urġenza,” iżda l-Ispeaker injorah. Sitt xhur wara, xorta baqa’ ma ħa l-ebda azzjoni. Infatti din hija biss l-aħħar wara mill-ħemel ta’ tentattivi diżonesti tal-Ispeaker biex jipproteġi lill-kabinett Laburista. F’April 2021, il-Kummissarju tal-Istandards kien sab li l-Ministru Carmelo Abela kiser il-kodiċi tal-etika meta nefaq aktar minn € 7,000 minn flus il-poplu fuq sensiela ta’ riklami li jinkludu ritratt enormi tiegħu stess. “La kien informattiv u wisq inqas ta’ interess għall-pubbliku,” kien ikkummenta l-kummissarju filwaqt li rrakkomanda li Abela jħallas lura l-fondi pubbliċi li nefaq fuq riklami li jippromwovu lilu nnifsu.

Madankollu meta r-rapport kien ġie quddiem il-kumitat parlamentari, id-deputati Laburisti Glenn Bedingfield u Edward Zammit Lewis ivvotaw kontra l-adozzjoni tar-rapport għax kienu qalu li “ma teżisti l-ebda linja gwida ċara li tirregola din is-sitwazzjoni.” Iżda Farrugia “ma ħassx li kien hemm ksur tal-linji gwida etiċi” u astjena. Dak l-aġir kien waħħal għalkollox l-adozzjoni tar-rapport, u Carmelo Abela ġie eżonerat. Farrugia ddikjara li “għandhom jiġu abbozzati linji gwida ċari dwar dan.”

U għalhekk il-Kummissarju tal-Istandards ta’ dak iż-żmien George Hyzler kien fassal għadd ta’ “Linji gwida komprensivi dwar ir-riklamar u l-materjal promozzjonali mill-gvern”. Anġlu Farrugia issa ma kienx baqagħlu iżjed skużi, u d-darba li jmiss ma damitx wisq ma waslet. F’Ġunju 2022, il-kummissarju għall-istandards sab li 18-il ministru, eks ministri jew segretarji parlamentari kienu kisru l-Artikoli 4.9, 4.10, 5.3 u 7.4 tal-kodiċi tal-etika ministerjali.

Kienu berbqu aktar minn €16,700 minn but il-poplu fuq 28 paġna ta’ riklami fis-suppliment tal-gazzetta Laburista biex ifakkru t-tieni sena ta’ Robert Abela bħala prim ministru. Biex ikomplu jgħaxxquha, ħafna minn dawk ir-riklami kienu partiġġjani u kien fihom ritratti tal-ministri nfushom, bi ksur tal-linji gwida dwar ir-riklamar.

Meta eventwalment sar rapport u wasal quddiem il-Kumitat Parlamentari tal-Istandards, iż-żewġ deputati tal-Labour kienu vvotaw kontra l-adozzjoni tiegħu, filwaqt li d-deputati tal-oppożizzjoni vvotaw favurih. U għalhekk Farrugia kellu l-vot deċiżiv f’idejh, u din id-darba ma astjeniex. Did-darba vvota kontra l-adozzjoni tiegħu u reġa’ ħelisha ħafif lill-ministri u s-segretarji parlamentari tal-Labour.

Issa kellu l-linji gwida… allura x’kienet l-iskuża tiegħu did-darba?

“Jien personalment naqbel magħhom, fit-totalità tagħhom, jiġifieri m’għandi l-ebda argument fuq xi dettall, iżda ovvjament meta jkollok timponi xi linji gwida, dawn iridu jkunu stabbiliti fil-liġi,” qal Farrugia.

Farrugia dejjem ikun pass qabel bi pjan fil-komma biex jisfida l-liġi. “M’iniex se nkun prużuntuż meta aħna għandha kummissarju għall-istandards. Jien naqbel mal-linji gwida nfushom bħala dawk li jipprovdu direzzjoni u rakkomandazzjonijiet. Qed jgħidu lil kull deputat – din hija l-pożizzjoni li nieħu jien kieku. Iżda issa, mhux il-pożizzjoni nieħu jien… hawn qed nitkellmu fuq l-applikazzjoni tal-liġi. Din hija l-pożizzjoni tiegħi,” iddikjara l-Ispeaker f’wieħed mill-aktar rapporti mhux koerenti ta’ dejjem. U dan hu biss nitfa mit-tgerfix u l-kontradizzjonijiet li kiteb l-Ispeaker f’dawk it-13-il paġna.

“Jien qed nivvota le,” iddikjara Farrugia “skont il-prinċipju legali li wieħed ma jistax japplika xi ħaġa li ma tkunx parti minn jew appoġġata b’liġi miktuba.” Qed tara x’konvenjenza!

Dawk il-linji gwida kienu ħarġu fit-22 ta’ Ġunju 2021, aktar minn tliet snin ilu. Għadda biżżejjed żmien biex isibu posthom f’liġi. Kulm’hemm bżonn hu avviż legali maħruġ mill-ministru responsabbli u fi żmien 28 jum, jekk ma jkunx hemm xi oppożizzjoni mid-deputati, isir liġi. Iżda ovvjament, il-Labour hu mħabbat wisq ifassal il-liġijiet biex jagħmel lill-adolexxenti ta’ 16-il sena sindki, u l-Ispeaker għandu ħafna x’jagħmel bis-safar madwar id-dinja.

Issa anki l-kummissarju għall-istandards magħżul mil-Labour stess tilef sabru. “Il-kumitat (parlamentari għall-istandards) effettivament ħoloq sitwazzjoni li ma tistax tittieħed azzjoni kontra dan il-ksur,” Azzopardi qal lil Farrugia.

Kulħadd jista’ jifhem eżattament il-kutrumbajsi tal-Ispeaker. Anki l-kummissarju ntebaħ li l-Ispeaker għandu biss għan wieħed – li jiżgura li l-ministri u s-segretarji parlametari tal-Labour jiskansaw kull sanzjoni, ikun kemm ikun attroċi l-ksur tal-etika tagħhom.

Azzopardi lmenta mal-Ispeaker u mal-Kumitat għall-Istandards – “Il-Kumitat għall-Istandards mhux lest biex jadotta l-Kodiċi tal-Etika Ministerjali, u lanqas mhu qed jirreferi għal-linji gwida meta jqis allegazzjonijiet ta’ ksur tal-etika dwar ir-riklami mħallsin mill-fondi pubbliċi.”

“Qed nirrakkomanda formalment,” qallu lill-Ispeaker, “li l-paragrafi 1.10 sa 3.11 tal-Linji gwida dwar ir-riklamar u l-materjal promozzjonali mill-gvern jiddaħħlu fl-Att dwar l-Istandards. B’dal-mod, il-linji gwida jingħataw bażi legali, u jitneħħa kull dubju dwar il-validità tagħhom.”

Il-kummissarju forsi għandu s-setgħa li jirrakkomanda, madankollu Farrugia jista’ jinjorah. Farrugia m’għamel xejn f’sitt xhur biex iwettaq ir-rakkomandazzjonijiet tal-kummissarju. Aktarx qed jaħmi modi ġodda kif se jdur magħhom.